İlaç tedavisinin hastaların genetik yapısına göre etkilerini saptayan Farmakogenetik çalışmalarının önemi gün geçtikçe artıyor. Çünkü ilaçların, hastaya iyi gelmemesi ya da yan etkilere neden olması genetik faktörlere bağlı olabilir. Bu ihtimalleri ortadan kaldırmak için yapılan Farmakogenetik testler; hangi hastanın, hangi ilacı, hangi dozda kullanması gerektiğini söylüyor. Böylece; ağrı kesiciden antibiyotiğe, vitaminden kemoterapiye kadar sayısız alanda hastanın genetiğine uyumlu ilaçlar belirleniyor ve doktorun hastalığa değil hastaya özel reçete yazması mümkün oluyor.
Prof. Dr. Esra Sağlam
Maltepe Üniversitesi Tıp Fakültesi
Tıbbi Farmakoloji Anabilim Dalı Başkanı
Her birey genetik bakımdan birbirinden farklıdır. Genetik farklar, bizi tek
ve biricik bireyler haline getiriyor. Ancak tıp, tüm insanları gruplara bölerek tanımlıyor. İlaçları kullandığımızda da hastaların yüzde 70’i standart tedaviye yanıt veriyor. Geriye kalan yüzde 30’u ise ya yanıt vermiyor ya da hastada yan etki ortaya çıkıyor. Bazı durumlarda her ikisi birden söz konusu oluyor. Genetik biliminin ilerlemesi ve insan genomunun çözülmesi; bazı insanların bazı ilaçlara neden beklendiği gibi veya hiç cevap vermediğini, bazılarında ise neden yan etkilerin görüldüğünü ortaya çıkardı. Artık uygun ilacı, uygun dozda ve uygun zamanda vererek hastanın ilaçtan üst düzeyde faydalanmasını ve yan etkinin de en alt düzeyde ortaya çıkmasını amaçlıyoruz. Geleneksel tıpta ilaç hekimin tıp bilgisi ve tecrübesine göre hastaya veriliyor; genetik testler ise hastaya en uygun ilaçları ve dozu belirliyor. Farmakogenetik çalışmalara Dünya Sağlık Örgütü de öncelikli olarak önem veriyor. Uygun olmayan ilaçla tedavi edilmeye çalışılması nedeniyle hastaların sık sık hastaneye gitmesi, sürekli tetkik yaptırması ve hastanede yatması gibi sonuçlar dikkate alındığında Farmakogenetik çalışmalar, sağlık sisteminin tümü için büyük fayda getirir.
-Maltepe’de farmakogeneteik polikliniği açıldı
Maltepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi’nde Farmakogenetik Polikliniği açıldı ve burada hasta tedavisine başladık. Dünyada daha yaygın olan farmakogenetik uygulamaları henüz Türkiye’de rutin şekilde yapılıyor. Maltepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Farmakoloji Anabilim Dalı’na bağlı olarak hizmet veren polikliniklerinde öncelikli olarak çocuklar, yaşlılar, çoklu ilaç kullananlar, gebeler, emzirenler ile birlikte birden fazla teşhis nedeniyle tedavi gören hastalara öncelik veriliyor.
İlaca yanıt vermeyen veya yan etki görülen hastalara, önce genetik yapısını anlamak için koldan kan, saç kökü örneği veya yanaktan sürüntü alınarak genetik test yapıyoruz. Genetik test, ömür boyu geçerli. Bundan sonra artık hastalar doktorlarına giderken genetik testlerini yanlarında götürecekler. Reçeteler ona göre verilecek. Gelecekte bu testler doğumdan hemen sonra yapılacak.
Testler sayesinde elde edilen sonuçlarla yan etkiler minimum düzeye inecek; hastalıkların ilerleyişi durdurulabilecek. Doğru ilaç tespiti ile birlikte birden fazla hastalığı olup çok sayıda ilaç kullananların, ilaçların birbirleriyle olan etkileşimleri nedeniyle yaşadıkları sorunlar ortadan kalkıyor. İlaca yanıt vermeyen hastalarda bile büyük başarı elde ediliyor. Aslında hiçbir ilacın kullanılmasının tercih edilmediği gebelerde de zorunlu hallerde bebeğe ve anneye hemen hiç zarar vermeyecek ilaçların seçilmesini sağlıyor. Emziren annelerde de ilaç miktarının bebeğe en az geçeceği doz ve uygun doz düzenlemesi yapılıyor. Çocukların tedavisi için de uygun ilaç ve dozun belirlenmesi mümkün hale geliyor.
